𝗞𝗮𝘄𝗹𝗿𝗮𝗺 𝗺𝗮𝗽 𝗮𝗶 𝗰𝗵𝗲𝘂 𝗹𝗮𝗶 𝗺𝗮𝘄?

Atu hnu kum 2 ahcun Kawlram map hi ai thleng kho tiah ramkhel lei a cuantu pawl nih an thinphannak an chim pah len cang. Hei si tak selaw zeitin dah kan i then lai?

AA khi aho he hmanh i bawm loin Rakhine ram pennak lak ai timmi a si. Atu dirhmun ahcun ‘Federal ramkomh’ cu an ruahnak pelte zong ah a um lo. Confederation tiang lawng maw an kal lai Independence tiang lawlaw dah, ti tu khi hun ruah deuh a si cang.

Tun Myat Naing, a chim tawn ning ahcun Confederation tiang khi a si. Nain Kawl ralkap thazaang a der vima ahcun Independence tiang kal thai a fawi. AA hmanh Independent declare tuah kho a si ahcun UWSA uk mi Wa state caah a fawi tuk ve lai. Cu bantuk a um ahcun hmun dang zong ah a hun luang vima kho.

NUG nih PDF dirh in ralthawh a hun i thim. EAO zeimawzat nih an dirkamh; KIO, KNU, CNF le KNPP khi biapi an si. Kawl ralkap dohti, Federal ramkomh ser khi buaktlak in an i timh mi a si. Nain, boruak ai thlen ning hoih in tinhmi ai thleng kho dih ko. 

KNU nih ral an rak thawhka (1949) te khan Independence an rak i tim. KIO zong ral an rak thawkka (1961) ahcun Independence thiam a si. Ramkhel boruak a hun i thlen ning hoih in Federal hmuitinh tu an hun chim kha a si. Cucaah boruak nih a pek than ahcun a hlan an i timh mi asilaoh Federal nak sang zong hun kal than a fawi te.

KIO khi NUG he tuantinak an ngei nain an karlak ah KPICT hmang lawng in a si. PDF-Kachin khi anmah hohatnak tang ah an chiah caah sang deuh hun tinh ding ah temtawntu ngaingai a um lo. 

KNU hi NUG dirhmi PDF khi training a pe tam biktu an si. Phundang chim ahcun NUG command tang ummi PDF a tam bik khi KNU area chung in a si. Mah hi KNU caah cun 'temtawnnak' ngaingai a si te kho.

Shan khi hriamtlai ngan pahnih an um nain anmah le anmah an i ngiar nak ah Kawl ralkap dohnak thinlung an pe kho lo. Mon nih an ngeih ciami MNSP zong khi atu tiang cu dai ziar an um. An ram ah PDF chuakthar pawl hmanh an hip kho hna lo.

Chinram ah kan ngeih cia mi CNF/A a si. CDF le local forces kan hun ngei chap. A tha ngaimi cu hi Forces pawl hi miphun dang kuttang ah an um rih lo. CNF kan pale le kan mino pawl nih lungfim in an rak i ven manh ruang ah a si, kan ti lai. 

CNF le NUG karlak hnatlaknak minthut belte khi temtawntu zeimawzat cu a si kho. Nain Panglong Agreement le NCA hmanh pei santlai lo ah an i chuah ko…

Ramthar sernak hi meithal nih biachahnak a pek taktak te ko a si ahcun atu bantuk in daiziar a ummi pawl khi hnu ah an i thlai te lai. Nain a lingtalet zong a si kho ve ko ti cu ruahchih awk ah a tha. 

Kawl ralkap nih Federal an cohlan nain 2008-Constitution-frame tang lawng in a si. NLD nih uknak an tlaih chung ah a fiang mi federal principle an chuahpi lo pin ah, an federal biakam an tlinter lomi nih tlang mi upa pawl an lung a donghter. Cu nih cun ‘federal nak sang deuh hmuitinh’ a chuahter, tiah Tagaung Institute in Executive Director Ye Myo Hein nih cun Irrawaddy ah a hmuh ning a tial.

Atu lio dirhmun hrim ahcun “Kawl ralkap teinak lawng kan ruat i, kan ram ai then lonak khua kan tuak chih lo” tiah a thinphannak zong DVB ah a chim.

Kawl ralkap zong nih an ti tawnmi cu “Kanmah kan um lo cun kan ram ai cheu lai” ti kha si. An um ko bu hmanh ah Wa state cu Conferation an ngah cang. Rakhine ramkulh cheu 4 chung ah cheu 3 cu AA nih a control khawh cang, ti a si.

 

Tutan dothlennak ah tam-u nih Kawl ralkap a dongh tiang doh i, an institution hrawh khi hun i tinh a si cang. Rawk taktak selaw temtawnnak ngei lomi cu zalong tein thimding kan hun ngei hnga; Federal ramkomh, Confederation, Independence?

A va rawh taktak lo hmanh ah amah le amah ai veng kho dirhmun lawng a phanh ahcun kan ram ai then lai maw? tinak in then zeizah ah dah kan i then hnga, ti tu khi ruah awk a hun um hnga...!

Kawl phungthluk ah 'ရင်လောက်မှန်းမှ ဒူးလောက်ရမယ်' ti a si i, zate tangti in sang deuh hun i ruahcia cu thiltha bik a si ko...