Biadomhnak
Kan hnu September thla chung ah Kawlram pumpi a hnin dihtu le thawngpang lak ah a linsa bikmi cu Yangon khualipi ah a cangmi Inwa Thilthitnak dawr ngeitu chungkhar nih an sin-um nu ngakchia pahnih an serhsat hna ruang ah a chuakmi buainak kong hi a si. Hi thawngpang nih Kawlram chung lawng si loin ramdang tiang zong a vung phanh tik ah a tuanvo a lim lomi Kawlram Nuhrin Covo Bu (Myanmar National Human Rights Commission-MNHRC) cu fak lak in an mual a pho, an rian tiang an chuahtak phah. Hi kong ah Yangon palek pawl zong mi tampi nih an mawhchiat hna.
Buainak Aa Thawhkehning le An Phozarning
Yangon khualipi Kyauktada Myone lam number 40nak ah a ummi Inwa Thilthitnak dawr ah sin-um a tuanmi nu ngakchia pahnih hna serhsat an tonnak kong cu Myanmar Now thawngzamhca ah Chief reporter rian a tuanmi Ko Swe Win timi pa nih biathli a rak theih. Mah kong cu a dothlat vima i, nu ngakchia pahnih hna cu a ton khawh hna, inn ngeitu pawl hna kha a thli in hman a thlak hna. A thli in hman a thlakmi cu nu ngakchia pahnih hna cu a zohter hna i, a ho nih dah zeitin dah an tuah timi kha a hal hna i, ngakchia zong nih cun a sining tein an chimh dih ve.
Ngakchia pahnih hna cu a luanciami kum (5) khan cu dawr ahcun rian a tuan cangmi an si. Rian an tuan chung ah an tuan man lahkhah zong tlamtling tein an pek hna lonak kong, inn ngeitu nih tukvelh, thisen chuah le kut kiak lak in an velh lengmang hna nak kong cu ngakchia nu pahnih nih Myanmar Now thawnglatu Ko Swe Win sin ahcun an chim dih. Nu ngakchia pahnih cu an tukvelh hna nak le ceprep in an cehnak hna hmape pawl cu an hmanthlak zong in hmuh khawh a si.
Ko Swe Win nih cun thawngpang hrihhram fek a ngeih dih hnu ah thawngpang ah tial hmasa loin hi ngakchia hna pahnih chanhchuah nakding ah khua a ruat hmasa. Ngakchia hna pahnih serhsatnak an tonmi kong ah bawmtu dang an um lo caah amah [Swe Win] pumpak nih palek zung ah report a va tuah. Caan zeimawzat a rauh hnu ah Palek nih tuanvo laknak a um lo caah Ko Swe Win nih cun Kawlram Nuhrin Covo Bu (MNHRC) sin ah report a va tuah than. MNHRC nih an tuan hnga dingmi thathi tuan loin ningcang loin an tawlrel caah atu bantuk in Kawlram pumpi linsa dihlak tiang ah an mualphonak hi a si.
MNHRC Nih An Tawlrelning
Ko Swe Win nih MNHRC sin ah report a va tuah hnu in MNHRC nih cun nu ngakchia pahnih chungkhar le Inwa Thilthitnak dawr ngeitu chungkhar cu an auh hna i, remnak ser ding ah ruahnak an cheuh hna. Kap hnih in bia an ruah hna hnu ah tangka sing 50 Kyats [Ks. 5,000,000] in remnak ser ding ah hnatlaknak an tuahpi hna.
Hi remnak an tuahter lio hna ahhin Ko Swe Win cu a um ve i, a hmuh tonmi kong ah mahti hin a chim, “MNHRC nih remnak an serpi lio hna ahhin ka um ve ko. Tangka in remnak ser an timh lio ahhin an bia ka tan hna i, hi kong hi tangka sing thong tampi pek zong ah i rem awk dingmi thil a si lo, upadi ning tein tuanvo lak awk a si” tiah ka ti hna. “Mah cu MNHRC chungtel Pu Zaw Win nih ‘aa pehtlaimi chungkhar lawng nih chim ko hna she’ a ka ti i, ka bia cu zei ah a rel lo” tiah a chim.
Ngakchia hna pahnih an nu le an pale hi cathiam lo an si tik ah carel thiammi zong an si lo i, mi mithmai a dal ngam lomi sinak kong Ko Swe Win nih cun a chim. “Ngakchia hna an chungle hi ca hmanh thathi in a rel kho lomi an si, an chimmi zong zei hmanh an al ngam hna lo. Thilthitnak dawr ngeitu chungkhar lei tu nih cun an fale kong ahcun an thihpheih chin hna. Nan fale nih hin kan sin an um chung ah nawl ngai loin an tuah sualmi thil tampi a um ve ko, mah cucu upadi ning in tazacuai khawh an si, kum tling loin kan sin ah nan van chiah rih hna tbk. in an thihpheih an hrocer rih hna” a ti. Mahti remnak ser ding in an ceihpi hna hnu ah, a kutzung pahra ning in a kiakmi le meikangh hma a pumi caah sing 40, a kut le a hmai ah hliamhma a tuarmi hngakchia caah sing 10 tiin an pek hna i ‘kan i rem cang’ tinak ah minthutnak zong an tuah.
Mizapi nih mawhchiat pin ah ngolter an duhmi MNHRC
Mahti i palek lei zong in hmalaknak a um lo hnu le MNHRC nih ningcang loin an tawlrelmi kong cu Kawl media pawl nih an hun phozar ciammam i, Kawlram mizapi cu khuaruahhar in an puak, an thin a hung i, MNHRC minung pawl vialte cu phuah dih pin ah upadi ning in tazacuai ding tiang an hun au hnawh hna.
Hi kong he pehtlai in MNHRC cu media pawl nih fianternak tuah ding in an hun hal hna i, fianternak ding ah press conference cu an hun tuah. Press conference media phu 50 renglo le nuhrin covo lei riantuantu bu hna tampi an i tel. An biahalmi cu an leh khawh lomi hna a tam pin ah fiang lak in an chim khawh lomi a tampi. Press conference ahcun mithmai chia lak in media nih an tuah hna. Mah hnu cu Kawlram mipi an thinhunnak a zual chinchin. MNHRC phuah ding le tazacuai ding ah mizapi minthut tiang lak in a cawlcangmi an hun um.
Mah bantuk cawlcanghnak le a linhsatning san chin lengmang ruang ah ramkomh cozahpi zong nih a hun buaipi colh ve. Hi kong ah Thilthitnak Dawr ngeitu cu tazacuai ding in le MNHRC cung ah hlathlainak tuah ding in President zung nih an hun thanh. Cu lio ah Hluttaw zong ah MNHRC kong cu hlathlainak tuah ding le a herhning in dantatnak tuah ding in lakhruak biatung an hun chuahpi, a herhning in tazacuai ding ah cozah forhfial si seh tiah Hluttaw zong nih an hun fehter. Cozah nih cun MNHRC nih an rak tawlrelning kha a rannak in fianternak tuah ding in an hei thanh hna. MNHRC nih cun an tawlrelning kong cun cozah ah ca in an hei thanh ve hna.
MNHRC le Thilthitnak dawr ngeitu pawl hi a hlankan in voi khat an rak i tong bal. Hi lio ahhin MNHRC upa cheukhat nih eihmuarnak an tuah tiah thawngpang a chuak nain cu kong belte ahcun MNHRC nih zei hmanh zeihmuarnak kan tuah lo tiah cozah cu an thanh hna.
Hi buainak kong ahhin nu ngakchia pahnih cung ah serhsatnak a tuahtu chungkhar minung paruk cu an tlaih hna i, taza an cuai cuahmah lio hna a si. Zei tluk fak dah dantat le sualphawt an si lai a fiang rih lo. Cu lio ahcun MNHRC in hi buainak kong ah a biapi bik minung pali nih i phuahnak nawl an hal i, President minthutnak in an i phuak cang.
Tuan hlan tein a tuanvo a la lomi Yangon khualipi Kyauktada Myone palek pengkomh bawi, pengkulh bawi le sakhan bawi hna zong dan kan tat hna lai tiah October 3 ni ah khan Yangon ramthen ralkap bawizik nih Yangon ramthen Hluttaw tonpumhnak ah a chim.
Sunhloih A tongmi Ko Swe Win
Hi bantuk in nu ngakchia pahnih cung ah serhsatnak a tongmi chungkhar le a tuanvo a lim lomi pawl cung ah dantatnak ding ah khua an khan cuahmah lio ah amah pumpak tihnunnak kong ruat loin raltha in ngakchia hna pahnih nunnak a chanhtu Myanmar Now thawnglatu Ko Swe Win cu President Htin Kyaw nih minthatnak roca le laksawng a pek. Buainak kong ah a tawlrel lio ahhin thilthitnak dawr ngeitu lei kap in a nunnak caah tihnung tiang in thihphaihnak a um caah caan zeimawzat chung palek nih humhimnak lak piak ding in Ko Swe Win cu bia an kamh fawn.
Biadonghnak
Kan ram a hun i thleng kan ti hnu, nai cikhua in hi bantuk sin-um hna serhsat le tukvelh ruang ah tazacuai le thongthlak a tongmi hi kan ram chung ah an um lengmang cang. Mah hi kan ram aa thlen ruang ah kan sual deuhdeuh tinak cu a si lai lo, a rak um peng komi kha media thazaang a hun thawn ruang ah kan theih khawh bia tu khi a si. Tutan hi hi tluk in a hun linhsat khunmi hi pakhatnak ah serhsat a tongmi hna cu nu an si, pahnihnak ah kum tling lo an si caah a si. Cucaah Human Trafficking upadi, ngakchia upadi, sualpalhnak upadi tiin inn chungkhar hna cu upadi pathum in taza an cuai hna. Zeitin dah biaceihzung nih bia an chah hna lai ti kan thei rih lo nain upadi pathum in tazacuaimi a dintuai lo khomi a si.
Hi bantuk hi ram dangdang zong ah a um tawnmi a si i, an cozah le nuhrin covo bu zong nih an rak buaipi ciomi a si. Laimi tampi zong kum tling lo tete Singapore ah sin-um rian an tuan cuahmah i, atu bantuk serhsatnak hi an tong cuahmah rih. Nai cikhua in Tuluk zong ah an kal len hna ti kan theih. Ramchung zong ah Laimi sin-um a tuanmi kan tampi lai. Mah vialte nih a cunglei bantuk in serhsatnak a tongmi kan um sual ahcun mah umnak khua le ram ah hi bantuk le harsatnak a bawmtu le na nunak an chanhtu ding nuhrin covo bu le palek an um. Mahte in report va tuah khawh lo hmanh ah kan pawngkam ah a ummi mah miphun siloah hawikom pakhatkhat sin in bawmhhal in tuah khawhmi an si.
#Chin_Digest Vol.2/No.5 October 2016