‘Kawl titoih’ ti rumro cu a i theih hna selaw an lungtling lo men lai. An miphun he nakin an biaknak he aa pehtlai deuhmi a si caah Kawl Khrifa hna nih cun an duh lai lo, nain a tlaangpi in kan hmanning le kan theihthiam bikning a si caah hei hmang ve ko ning.
Thaizing kiptuh cacawn Nihnih ni ahkhin Kawlram Buddhist pawl nih an i ngaih tukmi ‘Thingyan’ tiah an auhmi titoih puai cu aa thawk cang lai. Aa thawk ni hna cu zei pipa a si lem lai lo nain ni khat hnu ni khat in an i nuamhning a ti chinchin lai. Ni 5 khengte an hmang lai. Buddhist tamnak ram hi a um pah len ve ko nain Kawlram cu Buddhist luarpar an tam biknak ram zong a si bantuk in hi bantuk titoih puai zong hi a nuamh biknak ram a si.
Thailand, Cambodia, Laos tibantuk lamnai ram hrawng i, a ummi Buddhist pawl hna khi anmah nih an ngeih ve ko nain Kawl titoih puai a nuamh deuh ruang ah Kawlram a hong tlawng huammi hna an um ti si. Cu lawng hlah, nitlak ram in rian ruang ah si seh, rian tuan zuam loin a vaak sawhsawhmi tourist pawl hrimhrim zong khi atu bantuk titoih puai ahcun an i nuam taktak ve. Khrifa aa ti ve ko nain a piangthar tuk lomi tourist cheukhat zong khi an i nuam ngai ve tawn.
Kawlram Buddhist pawl nih hin titoih puai nakin a nuam deuhmi puai an ngei lo ti khawh si lai dah. Laimi nih Christmas caah tiin tangka kan i khon le kan i timhseih len bantuk khin mino tampi cu an i timlam ve. Chin Khrifa he kan i dannak pakhat cu Christmas lai ah khin [kannih] dawr tuah pawl nih thil man thumh le thil cawtu a hlei in laksawng pek te hna kan hmang tuk lo. Annih balte an Titoih puai lai ahcun thilman thumh, thil cawtu a hlei in laksawng pek ti bantuk khi a tam ngai. Atu lio Rangoon khuachung hrawng dawr kal hoi hna cu mah nih khin a nuamhter ngai.
Mah tluk in an sunhloihmi cu si kaw, a puai caan hong phanh ahcun an i nuamhning hi a ti tuk hringhran. Mahti an i nuamh tuk lehpek ruang ah khin kum fatin a thimi an tamnak a si. Thihloh lawng si lo, tlaihhrem, i siikvelh, thil i firpiak le mawtaw accident hi a tam tuk hringhran tawn. Nikum an puai ah khan ni 5 chung ah minung 16 an thi i, minung 356 nih khawndennak in hliamhma an tuar. Tukum 2016 zong hi a tlawm le a tam lawnglawng a si te ko lai.
Cu hlan kan rak theihning ahcun atu bantuk in an Titoih puai ah a thimi an tam ah khin a thi lomi chungkhar pawl cu an i nuam ngai ti si. A ruang cu mi an thih tam poh le a ralai dingmi an kumthar khi thluachuah kum a si, ti si. Mahti rumro i thihlohnak le i hliamnak te hna chuak ding tiang cun zeiti ko khin hme an va i nuamh hnga tiah theih ding a tampi. Cu vialte kan tial ahcun kan cahmai zong nih a zawh lai lo caah an hmanning cu dikthiar in ka tial lai lo. Ka tlangtaar he aa pehtlaimi; Kawl Titoih puai caan ah Khrifa le Chinmi kan rak um tuning, zeidah kan tuah ti leikap in ka hun pial lai.
Kawlram chung ah Khrifa aa timi hlasak thiam pawl tam-u nih khin hi caan hi an hrial theng lo. Mi tam bik nih uarmi Iron Cross pawl zong khi hmun kip ah hla an sa ve tawn. Cun pumpak deuh in a laarmi Khrifa hlasak thiam tampi zong nih an hrial lo. Kanmah Chinmi chung in hlasak thiam Sung Tin Par, Van Dawt Cin, Chaw Su Khin tibantuk hna zong nih khin cu hlan ah an rak hrial lem lo. An hrial awk a si, hrial lo awk a si ti khi cu mah le ruahning cio a va si hnga. Zei a va si khom ah, an pawcawmnak a si ve caah biaknak dang puai ah tangka hmuhnak i an hman ve zong cu caan tha ngai a si ve ko.
Amahbalte hlasak i an va kal cang ahcun a puai zong kha hman chih a si caah mah khi thlarau aa ti deuhmi le Khrifa biaknak ah thuk deuh in khua a ruatmi nih cun an mitkem deuh men lai. Tukum zong hi zeimawzat cu hlasak ah a va i telmi kan hmuh te ko hna lai. Nai cikhua in a hun laar tharmi kan farnu Jenevy Sui hna nih khin cun a facebook ah Titoih puai tik i, hla a saknak ding mandat hmunhma hna a thanhcia cang. Ka chim langhter hmasat bantuk in annih [hlasak thiam pawl] cu mah pawcawmnak ca bantuk in a va i tel vemi an si caah ngaih thiam awk deuh an si.
Khat lei balte ah, khuaruahhar ngai le thil dawh lo ngai tiah ka ruahmi cu nuamhnak ruah bak i, a va i tel vemi Chin mino tete khi an si. A tam deuh cu Rangoon hrawng Chin nungak tlangval deuh khi an si rua. Nain Mandalay, Kalay le Chinmi tam deuhnak Sagaing ramthen hrawng khuapi tam-u zong ah khin an si ve ko. Laamnak hla a ‘hit’ taktakmi hna thang emem in an hun chuah, nungak dawhdawh le tlangval dawhdawh hna an hun laam, an hun i cheih thluahmah liomi hmuh ahcun DJ a uar ngaimi le aa hoklek huammi caah cun zoh sawhsawh khawh ding cu an si ve ruam lo. Anmah sin i va i tel lo hmanh ah a zoh hrimhrim khi an nuam tuk ve.
Cheukhat Laikhal kan hawile cu aho nih an kan thei lai lo tiah a thli tein a va i nuam tawk an tampi. Cheukhat balte cu theih zong ah zei he poi tiah langsaar ngai in an vai chawk i, Kawl pawl sin ahcun an vai nuam huar ve ko. Zeidah si rih, mahti an i nuamhnak pawl cu zapi theih in Facebook ah an hun kan taar hnawh. ‘Like’ le ‘comment’ van pek ding chim lo, zoh piak ding hmanh hmai khah si ziar lo. Atu chan cu nuhrin covo hei ti khi a laar ngai i, ‘an duh le hei kal cio ko hna hme seh, mah le nuamhnak cio’ hei ti ding te khin a um. A si zong a va si tak ve rengreng ko. Minung kan nun chung ahcun hnangam te le nuamte um khi kan nun hnawhchan a si.
Amahbalte, zei miphun dah kan si, zei biaknak dah kan biak, kan miphun le kan biaknak cu zei he dah aa kalh timi cu minung kan sinak ah kan i fian hrimhrim awk a si. Buddhist nih Titoih puai cu a sullam ngei tein an hmanmi a si. Sullam ngei tein ti hna khi an i toihmi a si._Kum khat chung an sual thianhnak caah ciap cikcek i an i toihmi khi a si. Kawl pawl a hmangtu pawl cheukhat nih a sullam an ruahkhak lem lo hmanh ah an biaknak he aa pehtlaimi a si ko caah a poi lo. Asinain kannih miphun, kannih biaknak he cun aa pehtlai bak lomi a si. Cucaah ruah setmat ahcun Kawl kan hawile nih a kan sawm len hmanh ah daite um khi aa dawh deuh ko rua.
Kawlrawn lei Chinmi Khrifabu cheukhat nih Kawl Titoih puai caan poh ah kan tuah tawnmi pakhat balte uar um ngai. Thingyan hi an kumthar ni he cun ni 6 a rau tawn i, zarh khat luklak a si. Mah chung ahhin mah le Khrifabu cio i, ngakchia hna kha biakinn siloah kaa khatkhat ah an erh hna i, kan biaknak he aa pehtlaimi training peknak, Pathian bia cawnpiaknak tibantuk an ngeih piak hna. Cun, kum upa deuhmi mino pawl caah hmun hla deuh ah retreat va kal, training va tuah tibantuk khi a um tawn ve. Mah cucu mino le ngakchia hna nih Kawl Titoih puai ah an vai tel lo nakhnga ding ah caan tha dang an hei ser piakmi hna a si.
Amahbalte Khrifabu dihlak nih an tuah kho lo, mino le ngakchia caah a pahnih tuah khi an i harh deuh fawn. Cun Pathian bia cawnnak camping te hna cu a kai zuam lomi hna an um tawn. Cucu cheukhat Khrifabu nih caan tha kan serpiakning hna thlen deuh a haumi a si ve. Mahti hawi sin ah camp a kai duh lomi le Khrifabu nih zei hmanh tuah piak khawh lomi, cun biaknak lei ah a chuaklang tuk lomi pawl khi Titoih puai ahcun caan tha an rak la ve. Tukum zong hi an kal len te hoi ko lai, a tlawm le a tam, a langsaar le langsaar lo lawng khi a si lai. A luanciami caan ah keimah hawile chung lila hmanh ah cu bantuk an um tawn, hi ca a reltu lila zong naa tel bal ve sual ahcun a ruahzia tu rak thiam ko ne :D