A luanciami kum 5 lio ah Chin ralzam 10,000 lengkai an rak i dornak India ram khualipi New Delhi ah khin a muimi ruahchannak tang ah fimnak a kawl cuahmahmi ngakchia hna tampi an um. Ngakchia cu fakpi in khua a ruat kho lomi an si nain “hmailei ah cucu khakha ka si te lai” timi tal nulepa le unau forh chom in tinhmi an ngei ngam tawn. Asinain lam laklawh ah hnu kir awk zong tha lo, hmainor nakding lam zong um lomi dirhmun ah a ummi ngakchia hna balte cu chunmang manh ngam lo, tinhmi ngeih awk tha lo tluk an si. Cu bantuk dirhmun ahcun na fale na phakpi bal hna maw?
A luanciami kum 5 ah khan cun Delhi Chin ralzam milu khi zahzah [10,000 lengkai] an rak um nain mi tampi ram thumnak ah an lan, ram aa sersiam deuh cang ti ruang ah Kawlram lei a kir tawk zong an um caah atu ahcun milu 4000 tlinglo hrawng lawng kan um cang tiah New Delhi ah aa dormi Chin cheukhat nih an chim. Ram vialte lak ahhin India ram cu tlaihhrem a tam biknak ram, misual le mifir an tam biknak ram ah aa telmi a si. Cu hlan zong ah Chinmi nih an kut [vai, kala] an tuarmi a tlawmtuai lo. Cu tluk in ram nuam lo le tih a nungmi lampi ah aa dormi kan miphun minung tlawmte caah cun ningti lei khi a si cang.
Chin Khrifabu pahnih i bawm in dirhmi Chin Refugee School timi sianginn ah principal a tuan liomi Pu Zung Lian nih, “Delhi ah ralzam dirhmun in khua kan sak tik ah kan fale sianginn kainak ngei loin a vaivuanmi an tam tuk. Sualnak a phunphun an tuah. Nulepa nih chimh khawh ti lomi fa hi an tlawm lo” a ti. Cozah sianginn cheukhat ahhin ralzam siangngakchia a cohlangmi cheukhat an um nain sianginn man pek khawh lo ruang ah a kai kho lo tawk, vai ngakchia hna nih sersat le thleidanh tuk ruang ah a kai kho lomi ngakchia tampi an um.
Cu bantuk pawl hna caah cun Khrifabu cheukhat nih anmah le biakinn cio ah hme tete in cacawnnak an tuah piak hna. Chin Refugee School (CRS) timi hi Khrifabu pahnih i bawm in an tuahmi a si i, June 2015 ah khan an rak dirh. Kum khat fai lawng a si rih i, naite ah khan a kum hnihnak cacawn kum thawk ding an thanh chung cang. Mah sianginn hi Lai Christian Church (LCC) le Chin Christian Fellowship (CCF) nih tangka zatceo veve i thawh in an rak dirh i, tukum in khan Zophei Christian Fellowship (ZCF) nih an telpi hna tiah CRS principal sin in kan theih.
Delhi ahhin Khrifabu tampi an um hna i, anmah bingte (local) cio in an um, zei association he hmanh pehtlaihnak an ngei hna lo. A hlan ahcun Khrifabu tlawmte a rak um i, ruahnak le kalning i khah lo ruang, pengtlang ruahnak a um ruang ah bu tampi ah an i then. Cu bantuk aa thenciami Khrifabu hna nih an harsatnak i theithiam in fimcawnnak lei ah rian an hun tuanti khawhmi hi conglawmh awk tlak ngaingai an si. Sianginn pakhat hun dirh cang ahcun a dih heumi chawva a tlawmtuai lo, riantuantu thazaang tampi a herh fawn tik ah harsatnak tampi an ngeihnak kong principal Pu Zung Lian nih a chim.
CRS a dirnak kong ah principal nih, “LCC le CCF hi a dang veve in sianginn an rak ngei. Caan zeimawzat an kalpi veve hnu ah kan pale nih saduhthahning tluk in hlawknak le thathnemnak a um tuk in an hmu lo. Cucaah, kan Khrihfabu pahnih in i bawm usihlaw thazaang tampi chuah in cataang kaiternak (Class Promotion) tiang in sianginn hi dirh lawlaw usihlaw kan fale ca zong ah a thahnem deuh hnga i, a tuahtu zong nih kan i timhmi kan khen deuh hnga tiah rak dirhmi a si” tiah The Chinland Post ah a chim.
CRS nih cun Cataang tang 1 in tang 8 tiang an ngei i, siangngakchia 60 fai an ngei. An principal telh in cachimtu pakua an ngeih hna. New Holy Public School timi India cozah sianginn ah an cawnmi cauk kha an cawk piak hna i, mah cu curriculum ah an hman, mah curriculum pin ahcun Laica le Baibal a hlei in an chimh chih hna. Siangngakchia cacawnnak ah a herh baumi cauk, cafung, zal, uniform tibantuk kha tlingte in sianginn nih an pek dih hna. Sianginn man ah taang 4 tang poh thlakhat Rs. 300 an lak hna, tang 5 cunglei poh Rs. 500 an lak hna.
Kan hnu kum lawng ah rak dirhmi a si bantuk in kum khat chung cu tluang tein an kal kho cang. An cachimtu hna cawlcanghning, siangngakchia an hruaining hna, cachimtu an i thithruaining le an cawlcanghning pawl zoh tik ah zohchunh tlak ngai an si. India ram ah university sianginn a dih cangmi, Bible sianginn a dih cangmi hna le Kawlram ah degree a la cangmi tibantuk kha an cachimtu an si hna.
Amahbelte Khrifabu nih an thawh ciomi tangka lawng hi siangcachimtu dihlak caah khimso deuh in an pe kho hna lo. Hi kong ah, “Kan lahkhah zat tuak ahcun tuan hnawh awk ngaingai cu a tlak lo, Khrifabu nih dirhmi a si i miphun zawnruahnak he zaanghlei cawi in kan tuan ciomi a si” tiah cachimtu Beechy Thang nih TCP ah a chim. Cachimtu nih an hmuhmi buaktlak cu India tangka in Rs. 5000 a si. A fawi lomi cachimh rian ah cawntling bak in mahti an i hnek khawhmi zong hi an cachimtu hrimhrim zohchunh awk an tlak.
Kum khat an kal cangmi ah an cachimtu sayate nih CRS sianginn an dirhmi a thathnemnak le zei tiang hlawhtlinnak dah a si timi ah hitin a chim, “Delhi um siangngakchia hna a luancia an sining le atu kan sianginn an kai hnu ah an sining hi kan ruahnak leng tuk in an i thleng. Voi khat hmanh sianginn a phan bal lomi zong an kai tik ah an nun an i remh ngai. Kan i zohkhenhning le kan i thithruaining a tha tiah kan ruah i, taang riat tang hi cu cozah sianginn a va kaimi nak hmanh in kan sianginn a kaimi hi an i remh deuh lai. Chin miphun Delhi um kan hmai a kan hngalter” tiah Salai Beechy thang nih a chim.
Israel mi hna nih Izipt ram an rak chuahtak lio ah khan Faro ralkap nih an siang than hna lo i an rak dawi hna. An hmai lei ah rili sen nih a kham hna i, kal awk tha lo, a karlak taartahak an rak um. Kha bantuk khan atu lio ram hnihnak ah a ummi Chinmi hna cu ram thumnak lanh awk nih tha lo, kan ram kir ding ti ah kan ram sining nih an hmailei caah ruahchannak tling taktak a pe kho rih fawn hna lo. Cuticun lampi laklawh ah an ruahchannak zan bang in a mui. A bik in ngakchia hna an hmailei ca ko ah khuaruah a tam. Kan miphun le kan ram i a hmailei caan cu kan miphun ngakchia le mino hna cung ah aa hngat fawn…!