Pu Zo Bawi He Biaruahnak

 

Photo: Chinland Post

Biaruah Ni: 12 November 2015

Biaruahnak Hmun: NLD Office, Hakha

Pu Zo Bawi hi Chin ramkulh National League for Democracy (NLD) haotu le central NLD CEC chungtel pakhat a si. Tutan 2015 November 8 thimnak, Hakha Peng ramkulh hluttaw-1 ah MP aa cuh i mee 4885 in teinak a hmumi palai a si. Amah he aa zuamtimi hi a tlawm bik mee 2300 leng in a thlau hna. The Chinland Post nih Chin ramkulh NLD zung ah a tanglei bantuk in hmaitonh biaruahnak kan ngeih.

A hmasa bik ah tutan thimnak ah teinak nganpi nan hmuh caah Chinland Post nih kan in lawmhpi hna tiah chim kan duh. Biahalnak ah kal colh ko usih…!

 TCP: Tutan ah mah tluk in teinaknan hmuh khawhmi hi zei ruang bik ah dah a si tiah na ruah?

ZB: Kan ram hi ralkap uknak kum 53 a si ve cang i, mizapi thinlung ah Pathian nih rian a tuan i, kan ram hi thlen a herh cang tiah an i fian caah mizapi bawmhnak thawng in teinak kan hmu tiah ka ruah.

TCP: Nanmah leikap in tah mah tluk tiangtiang teinak kan hmu lai ti hi nan rak i ruahcia maw?

ZB : Kan i ruahcia ko. A ruang cu ralkap cozah i an riantuannak vialte hi mizapi nih an i fian dih cang tikah 1990 kum nak in tutan ahhin teinak tam deuh kan hmu lai tiah kan rak zumhciami a si.

TCP: Na chim bantuk in nanmah zong nan rak i zum tuk ve. Party dang zong an rak i zum tuk cio. Zei ruangte ah khin dah kan tei hna tiah na ruah?

ZB:Tlangcung miphun dang hi zoh hna sihlaw a tam deuh cu an i fonh i kanmah he zong tangti kan si kho. Chin party cu 11 an um i, mah chung ah hin kanmah sin ah a tangmi cu ZCD lawng an si. Cucaah Chin miphun le Chinram an dawt a si ahcun Party dihlak kha i fonh hna seh. Mah tik ah khan mizapi nih an zumh hna lai. Atu cu anmah le anmah hmanh an i fonh kho lo. Thutnak fangfang a kawlmi tiah mizapi nih an zumh hna caah an thim hna lo.

TCP: Atu tiang thimnak result zoh tikah Chin ramkulh cozah dirh kho nan si cang. Cozah thar khi hei dirh kho ulaw atu lio USDP cozah he zeidah nan i dannak a si lai?

ZB: Annih [USDP] cu a cunglei tlaihhipnak le nawlpeknak in mizapi an hruai. Kannih cu Federal system in kan van kal a si ahcun cunglei nawlngeihnak a um ti lai lo. Zeizong vialte tuah khawhnak nawl kha kanmah kut ah a um dih lai. Cu tikah kan khua kan ram caah kanmah nih a tha bik kan tining in kan kalpi khawh lai tiah kan ruah.

TCP: Atu na chimmi phun cu Federal ngah lawng ah a si kho hnga i, Federal ngah hlan ah tah?

ZB: A voikhatnak ahcun 2008 phunghram ning in kan kal hmasa ko lai. Asinain president kan i thim khawh hnu i a voi hnihnak Hluttaw a va si tikah khin phunghram hi kan remh colh lai i, kanmah suaimi phunghram ningte in kan kal ko lai.

TCP: Kanmah suaimi phunghram na vun timi kong ah; 2008 phunghram i, dal 12nak ah phunghram remhnak ah MP vote 75% in a cunglei si, a hau. NLD nih 75 hmanh hei ngah ulaw ralkap pakhat a lungthlennak ding ah zeidah nan tuah hnga?

ZB: Tukum June thla i phunghram remhnak an ceih lio ah khan atu i, 75% na timi kha 70% ah an thumh cang. Ramkomh Hluttaw chung ah phunghram thlen a duhmi 371 kan si ahcun zatuak in 67% a si cang i, 3% lawng aa duh. Kanmah he tangtimi party zong an um lai i, mahti ningte si ahcun a lam um ko lai timi hi zumhnak kan ngei.

TCP: Zeitik set ah dah phunghram cu nan remh khawh hnga?

ZB: Avoi khatnak ramkomh hluttaw an kai ah khin president thimnak an ngei lai. President nih ramkomh ah cozah a dirh lai. Mahcun president nih ramkulh le ramthen kip ah Chief Minister a thim lai i, anmahte cio in cozah an i dirh lai. Mah dih cun avoi hnihnak Hluttaw kai a si than lai i, phunghram remhnak an thawk colh te ko lai.

TCP: NLD CEC nih biathanh an chuahning ah Ministry (vuanci tthaan-nah) hi kan thumh deuh lai an ti. Zei bantuk pawl khi dah an thumh hnga. Nangmah nih tah zei bantuk ministry pawl khi dah um a herh lo tiah na ruah?

ZB: Biaknak lei ah Ministry of Religious Affairs le Runvennak le ramri zohkhennak Ministry of Border Affairs tbk. hna hi a herh lomi an tuahmi a si ko.

TCP: Border Affairs Ministry a herh lo na van ti. Mah khi ralkap he aa pehtlai pahmi a si fawn tik ah Ralkap nih duhlo sual hna sehlaw zeitin?

ZB: Phunghrampi pohmah 342 ah a ummi cu President nih Commander-in-Chief (kaa-kuai-zi-usi-choh) kha nominate a tuah lai i, National Defense and Security Council (Kaa-lung) nih a fehter lai ti a si. Mah tik ah, kanmah kha mi tam-u kan si phawt ahcun President a thimmi kha ralkap zong nih an duh ko lai i, ralkap mipi ralkap an si ve te ko lai.

TCP: Atu dirhmun ahcun mizapi nih “Pu Zo Bawi theu khi Chief Minister (CM) a site ko lai” tiah an zumh. Mizapi nih an zumh bantukin CM hei silaw atu lio CM Pu Hung Ngai he hin zeidah nan i dannak a si hnga?

ZB: Ka chim cang bang khan annih khi cu cunglei nawlngeihnak lawng in rian an tuan. Kannih belte nih cun cunglei nawlngeihnak si loin zalongte in tuannak nawl a kan pek lai tiah ruahchannak kan ngei.

TCP: Chin ramkulh thanchonak lei ahhin zeidah biapi in nan tuah hmasa lai?

ZB: Thanchonak lei ahhin cun pakhatnak ah lamlei pehtlaihnak si ko hnga. Cikha khuapi in Paletwa tiang khi, lamhnih kal (hna-lan-tua) thate in kan tuah hmasa lai. Paletwa ah India cozah nihKaladan Tikham an tuah i, ton 300 Tinbaw seih-kaan a kan tuahpiak lio. Paletwa khi Chinram innka ah kan hman lai i, ramdang lei thil luhchuahkhawhnak (import/export) kha direct in hman khawh kan i zuam lai.Cun Laitlang hi hmunhma kaupi kan ngei i, kan thingkung, ramkung le saram vialte hi kan humhak lai i, lothlawh timi hi um ti loin Pathian nih a kan pekciami kokek thilchuak vialte hi zeitindah man ngeimi le zuar khawhmi thilchuak (product) ah kan ser lai timi kan i zuam lai. Kan ngeihmi thingram, saram le pangpar phun vialte hi ramdangmi tlawn duh ding le zoh duh ding in kan tuah lai.

TCP: Mahka zawn Kaladan tikham project kong ahhin nuhrin covo buarnak a tam ngai tiah kan theih. Inn ngeitu pawngkam minung pawl a hlankan in theihternak zong a um lo, an sunghmi champiak tbk.zong a um lo tluk a si tiah kan theih. Cucaah, atu cozah nan van dirh ahhin hi project aa lim rih lai lo va si kaw, zeitin dah tuanvo kan pehzulh lai tiah cuanh chungmi na ngei maw?

ZB: Cuanh chungmi ka ngei ko. A taktak ahcun ralkap cozah nih hin thil pakhat an tuah tikah anmah tinconak kha an ruah hmasa lengmang caah a si. Asinain NLD nih cozah a tlaih ahcun pumpak ca si ti loin mizapi caah kan kalpi lai. Anmah [atu cozah] nih cun a ralaimi March 2016 ah khin kan lim lai tiah an ti. USDP cozah he an tuahciami in khan zeitindah tuah ah a that lai timi um te hnga. Mahning khan kan peh zulh ve te ko lai.

TCP: Atu Chinram ahhin minung sing 500,000 hmanh kan tling lo. Mah mi tlawmte sin ahhin Kawlrawn in miphun dang nih a kan luhchilh thluahmah lai lo tiah chim khawh a si lo. Mah bantuk i vennak ahhin zeidah biapi biktiah na ruah?

ZB: Hi kong ah Kawlmi si hnaseh, innpa ram dangmi si hna seh Chinram an luhchuahnak ding kong ah phungphai kan ruah ciami a um cang. Tahchunhnak ah; luhnak nawlpeknak visa kan tuah lai i, thla 6 hrawng umnak nawl lawng kan pek hna lai ti bantukin kan ruah chung.

TCP: Atu nan party chung in MP a tlingmi si hna seh, a tling lomi a rak i cuhmi chung zong ah khan zei ruang ah dah mino pakhat hmanh an um lo?

ZB: Mah hi cu mino an har tuk ruang ah a si bik ko. Kan ram a har, cozah nih le anmah he aa tlakning tawk in rian peknak zong a um kho lo. Mah tik ah, mino nih hin ramkhel lei an lung ah um kho lo. Anmah lung um lo buin fial chom kha a si khawh lo caah a si. Mino committee hi ramkulh in pengkulh tiang kan tuah ko, asinain kan ram a har ruang ah rian an sok i, anmah le rian cio ah an kan kal tak dih.

TCP: Cozah tlaitu nan si tik ah zeitluk naihniam in dah mizapi he nan um lai?

ZB: Kan pi [Daw Suu] nih a kan cahmi cu “kannih cu cozah kan dirh tikah mizapi duhmi, mizapi caah rian kan tuan lai ti hi nan lungput si seh” tiah a kan ti. Cucaah mizapi ca riantuanmi kan si caah a zungzal in mizapi he aa pehtlai in riantuanmi kan si ko lai, kanmah nawl in riantuan ding kan si lo.

TCP: Na bia ah ‘kan pi’ ti khi na telh pah lengmang i, NLD hi Daw Aung San Suu Kyi loin zeidah cang hnga?

ZB: Kannih cu kum 1988 liote in phunghram thate in kan i ngeih, principle le policy kan i ngeih dih. Daw Suu um lo hnu zong ah mah ningte cun kan kal ko lai.

TCP: Phunghram thate in kan ngei na ti fawn, atu ah Central NLD ah khin vice president, secretary tibantuk pawl nan ngei fawn lo?

ZB: A hmaan, Kan pi khi president a si i, midang vialte kha CEC chungtel kan si. Mahti kan i hruaimi khi kan lung a tling ko. Ahohmanh thutnak i cuh le buainak a um lo.Mah hi a tha ngai ko. Nawlngeihnak i cuh ding zong um lo. Kanmah le pekmi cio kan tuan i, mah hi kan tluannak a si. Mah khi mi cheukhat nih cun aa-naa-sin bantuk ah an ruah. Nainkan i tluk dih timi kha a langhtermi khi si ko.

TCP: Careltu sin ah biacah na duhmi?

ZB: Cu hlan vialte cu kanmah duhning in chimrel le tuah khawh a si lo ruang atu dirhmun kan phanhnak a si. Atu in NLD nih cozah kan ser khawh hnu ahcun ningcangte in zeitin dah kan i hruai lai timi kha mizapi he ruahtinak le tantinak ngeihbu in kan kal lai. Laitlang cu Kawlram hmanh ah siifak bik kan si caah midang nih kaar khat an kaar ahcun kannih cu kaar thum kaar kan hau. Midang nih suimilam pakhat an tuan ahcun kannih cu suimilam pathum tuan kan herh. Hawi nakin kan tuan lawnglawng ah kan ram le kan miphun kan ser khawh lai. Cucaah kan dihlak in kutsih in tuanti hna usih. +++

Biaruahtu : June Nilian Sang (Editor)

                   : Salai SH Lian (Editor In Charge),

A caan       : November 11 (11:00am)