Pu Ngun Hei Le The Chinland Post Biaruahnak

Photo: Chinland Post

Pu Ngun Hei hi NLD party in Hakha peng, Amyotha hluttaw-2 in aa cuh i mee thlatu 10289 lakah mee 5257 (53.57%) in teinak a hmu. Amyotha hluttaw-1 in amah a zuamcawhtu palai cu USDP in Pu Thla Bik, CNDP in Minister Pu Ram Mang le CLD in Pi Sui Sung an si.

Pu Ngun Hei hi Kawlram ah B.Sc degree a lak hnu ah India ram ah Baibal sianginn le politics kong fimnak a cawngmi a si tiah kan theih. India ram sianginn a dih hnu ah pastor zong tuan duh lo in Chin Christian University ah lecturer rian a tuan. CCU nih Student Dean le Academic Dean tiang tuanvo pekmi a si. Amah hi kum 42 a si i, Chinram in MP a tlingmi chung in kum no bik lei a si. Hakha peng Aive khua chuak a si, Hakha ah khua a sami le nupi le fa hi khua a sa cangmi a si.

TCP: Chin Christian University ah cachimtu a tuanmi na si lio ah zeitin dah ramkhel rian ah na luhning si?

NH: Si, a ruang bik cu kan peng nih an ka fialmi hi pakhatnak bik si. Kan peng chung i MABC in kan pale nih 2010 kum thimnak liote khan an rak ka fial cang. Asinain CCC ka umnak zong cu a caan tawi rih pin ah Kawlram ramkhel hi tlawmpal tal vun cuan ta rihning ka ti caah 2010 kum kha cu ka rak al hna. Tukum zong hi anmah nih an ka fialmi a si. Cu lawng si lo, keimah hrimhrim zong nih khan ramkhel rian luh ding hi ka rak i timhmi a si caah pastor hna ka tuan lonak hi a si.

TCP: Party kong ah hin tah nangmah duh thimnakte in maw NLD ahhin na rak luh?

NH: Keimah duh thim hmasatnak a si lo. Ramkhel ka luh si ahcun Chin party ahhin ka lut te lai tiah ka rak i ruahciami a si. Amahbelte, ruahlo piin NLD nih an hun ka sawm tik ah ‘aw’ ka ti ve ko hna. Mah hlan deuh ah khan CNDP zong cu an ra ko nain zei setset khi an chim lo. NLD tu nih fiang deuh in an hun ka hal tik ah, a tha thalo ti si loin a ka sawm hmasami sin tu ah khan ka luh bia si.

TCP: Tutan thimnak i teinak na hmuhmi hi zei ruang bik ah dah teinak ka hmuh tiah naa ruah?

NH: Pumpak cun teinak ka hmu tiah kaa ruat lo. Kan party hi mahti huappi vun zoh tik ahhin ngah lo ding zong hi kan rak ngah salam. NLD caan a rak si zong kha pakhatnak a si. Cun keimah hrimhrim zong hi ka rak i zum pah ve hrimhrim ko. Hakha Mee-sandah nee-mee ahhin Pyidawtha hi a ngan bik kan si. Hika hi ka hmet tein ka thannak a si i, nihin ni tiang ka umnak zong a si. Mie peng cu keimah a ka fialtu an si. Cun Khuahlun cu keimah ka nu le ka pa an si. Khuathar ah NLD an thawngcia fawn. Zokhua khi ka pile an si fawn. Tik ah, atu bantuk hmunhma te hna i, kan tei lo ahhin cun kanmah santlaih lo tuk bia khi si ko hnga. Kan party zong cu mipi nih hun uar bik lio caan a si fawn tik ah ka teinak a si tiah ka ruah.

TCP: Amyotha Hluttaw hmunhma ahhin nangmah duh thimnak in maw nai cuh, nan party savo peknak in dah?

NH: NLD nih an rak ka lenka te ahhin Ramkulh Hluttaw ah i cuh ding in tiah an rak ka len i, ‘aw’ ka hei ti ve ko hna. Keimah zong nih kanmah kan lungthu le kan tappi zohkhenh ding hi ka rak i timhmi a si ko. Party chung kan hun luh tik ah keimah nak upa lawngte an si pin ah keimah hi a hnu bik party chungtel a lutmi ka si. Cun kan party in ramkulh chairman [Pu Zo Bawi] hi teinak kan hmuh sual ahcun cunglei kai kho deuh ding zong a si fawn caah ka kianhnak a si.

TCP: NLD nih Phunghram thlen hi aa hmaitlakmi a si i, ralkap hi tawhtlaitu an si fawn tik ah zeitin dah kan thlen khawh lai tiah na ruah?

NH: Kan hnu tan [June thla] i Pyidaungsu Hluttaw ah Phunghram remhnak kong thimfung an thlak lio ahkhan, ralkap siloah anmah USDP lei thimfung aa tel ti a lang ngai khah. Aung San Suu Kyi hi Gandhi te hna, Nelson Madela te hna bantuk in a bia hin mi a hip khomi a si. Hluttaw chung ah a hung thut tik ah a bia nih hin ralkap MP cheukhat khi a hip khawh tuk hna tik ah ralkap MP pawl khi an thlen lengmang hna. Hluttaw ah NLD party in minung 43 lawng an thut lio hmanh ah mah tluk khan an hip khawh hna va si kaw, mi kan vun tam chinchin ahcun Daw Suu nih hin a hip khawh chinchin hna hna lai ti hi pakhatnak ka zumh. Cun Pu Min Aung Hlaing khi tukum a pension lai. Amah thutnak Commander-in-Chief a thar thimnak ding ah hin president nih nominate a tuah lai i, Kaa-lung (Defense and Security Council) nih a fehter lai ti a si. Kaa-lung ahcun chungtel pakua an um i atu ah kanmah [NLD] in minung 4 [president, vice president, Amyotha Hluttaw president le Pyithu Hluttaw president] tel ding a fiang cang fawn. Nominate a tuahtu zong kanmah chung kan si pin ah fehternak a tuahtu zong ah kanmah kan i tel fawn lai tik ahhin Than Swe nih a rak thimciami mi lungkhong bantuk nak khan cun aa zia deuhmi, mipi caah a ruat deuhmi an chuak te ko lai i, 2008 Phunghram remhnak ding hi cu ruahchannak ka ngei ngai ko.

TCP: 2008 Phunghram hi hrawh i a thar ser ah maw that deuh lai a thatlonak paoh remh ah dah?

NH: An constitution hi a thatnak tampi um ve ko. Tlangcungmi ca zong ah covo a pekmi tampi um ve. Pu Ne Win nih khan amah caah phunghram a rak i ser i, amah tlau hnu cun a dih ko. Atu zong hi ralkap nih anmah runvennak caah an i ser i, kanmah kan kai hnu cun hrawh ding khi a si ve ko hnga. Asinain a chunglei taktak van kherhhlai ahcun a thami, lak awk tlak tete um ve ko. Hrawh ding tiahcun anmah [ralkap] zong nih an duh fawn lai lo. Mah caahcun hrawh nak khan a thatlonak paoh remh kha tha deuh hnga tiah ka ruah.

TCP: NLD caahcun ‘Poh-mah 261’ khi remh lo zong ah ramkulh cozah nan ser khawh thiam ko i, mah zawnte khi remh a hau tiah na ruat maw?

NH: Aaa. Mah khi remh hau bakmi si ko. Mahti bantuk in cunglei ramro nih rian i pek timi pawl hi cu Democracy he aa tlak lomi a si caah remh hrim hau tiah ka ruah ko.

TCP: Biaknak lei ministry [ministry of Religious Affairs] khi mi tampi nih um a herh lo an ti. Nang zeitin na ruah?

NH: Biaknak le ramkhel hi fonh len zong ah aa fonh kho lomi si, then len zong ah aa then kho lomi si fawn. Keimah ka ruahnak ahcun mah ministry hi um a herh tuk in ka hmu lo. Asinain kanmah luklak nih cun va hrawh awk cu tha hnga lo i, zei dek an hei ruah cio hnga. Um lo cu a tha deuh ko i, hrawh ding cu kan hei i zuam hnga. Kan va hrawh khawh lo sual belte ahcun a luanciami kum 5 chung i, kan covo vialte zong kha leiba cawh in ka cawh hna lai tiah kaa tim ko. Ziah tiahcun Ministry of Religious Affairs a um lawlaw ko si ahcun tlukceo tein a kan phawtzamh cio ah a si tiah ka ruah.

TCP: Thimnak hlan i, mizapi thinlung laknak (campaign) na kal lio ahkhan mizapi sin ah biakamnak na pekmi hna a um maw?

NH: Biakamnak cu ka tuah lo. Ramkhel cu ka lut bel lo nain ramkhel chung in a chuakmi ka si tikah Amyotha Hluttaw MP pakhat nih “thimfung na ka pek ahcun mah cu kan tuah piak hna lai, lam kan phak piak hna lai” tibantuk khi zumh awktlak lo tukmi a si. Biakamnak ngaingai cu ka pe hna lo. Asinain cozah pakhat a simi nih cun ti, mei, lam te hna hi cu an tuak awk hrimhrim rian a si, keimah pumpak nih biakamnak pek awk tlak hmanh a si lo. Mah tik ah cozah a simi nih cun mizapi nih rian ngah khawh dih nakding hi kan i zuam lai tiah ka chimmi a si.

TCP: MP a tuan dingmi nih cun ramkhel lei hngalhnak le upadi kong hngalhnak hi a biapi bik tiah an chim tawn, ramkhel lei na luh nakding ah zeitin dah timhlamhnak na rak ngeih?

NH: Kei nih ka ti pengmi cu, Bible sianginn kaimi nih Bible kha tet dihlak in i tlaih ding, Mirangca a cawngmi nih cun Dictionary kha tet dihlak in i tlaih fawn ding ka ti. Mah bantuk in kei zong ramkhel lei ka lut lai ka ti cangkate in Phunghram cauk kha ka kawl i, rel hram kaa awt. Zeimawzat cu ka theih khawh nain a number hi i chinchiah har tuk i, kaa harh pah. Atu zong hmailei zong ah zoh chih lengmang kaa tim ko.

TCP: Nangmah pumpak hmuhning ah atu lio Pu Thein Sein cozah nih hin teinak cotu NLD hi nawlngeihnak a pek hrimhrim lai tiah zumhnak na ngei kho maw?

NH: Phungphaining cun a pek ko lai. A pek ngam lonak hi a um lo. A ruang cu Border Affairs si seh, Defense Ministry si seh, Home ministry timi a biapi bik pathum hi anmah [ralkap] kut ah a um ko caah a pek ngam lonak ding a um lo. Cun atu zong cu ka pek ko lai tiah atu le tu in a chim lengmang fawn, ramdang zong nih pressure an pek khawh tuk fawn. Ralkap biaceihnak tiang hmanh khi amah kut ah a um ko caah a pek ding hi a har lo tukmi a si. Amah belte kanmah [NLD] lei hi minung kan hon tam tuk tik ah a hnulei in a kan khoih te lai ti cu an tuak ve ko lai. Khoih lai tu kha cu a ra te lai dingmi khi va si i, atu hi cu pek ngam lonak ding a um lo.

TCP: Careltu sin ah biacah na duhmi um maw?

NH: Tutan ah NLD nih teinak kan hmuh caah hin keimah pumpak cun kaa lawm ti cu chim hau. Sihmanhsehlaw, mizapi nih an duhmi Kawlrampi thlennak hi kanmah lawng in kan thleng kho lai lo. Mizapi cu kan kengruhpi nan si, kan thinlung nan si, zeitik paoh ah thlacamnak zong si seh, ruahnak zong si seh. Mizapi nih na kan dirpi peng lo ahcun kanmah lawng nih kan thleng kho hrimhrim lai lo. Hakha ca i minung pali-nga luklak nih cun zeitin dah ram cu kan va remh khawh hnga. Mizapi nih nan kan dirpi lawnglawng ah ram hi kan thlen khawh lai timi hi cah kan duh hna.