MP Pu Ro Bin he biaruahnak

Photo: Chinland Post

Biaruah Ni: 15 November 2015

Biaruahnak Hmun: Hakha

Biaruahtu: June Nilian Sang

MP Pu Robin cu Thantlang peng Mee hmun No. 2 in 2010 kum ah teinak a rak hmumi a si. Chin ramkulh Hluttaw MP a tuan liomi a si. Atulio Chin ramkulh Hluttaw dirhmun, zei tiang dah upadi lei kaar an hlaan cang, zei vial dah an tuan khawh timi kong ah the Chinland Post nih tonbiaruahnak a tuahmi a si.
Tukum ah MP a chuak tharmi pawl the Chinland Post nih biaruahnak a ngeih cuahmah lio hna a si i, mi thar aw-aan ngeih le rel tikah a luanciami kum 5 chung ah Chin ramkulh Hluttaw dirhmun hun cuanh chih khawh nakding ah tiah a term a dih deng cangmi MP Ro Bin hi interview kan hun tuahnak a si.

TCP: Hluttaw tonpumhnak hi voi zeizah dah nan tuah cang, Atu hnu ah tah nan ngei ti lai maw?

PRB: Caanhmaan tonpumhnak hi voi 11 kan tuah cang. Mah pin ahhin lakhruak tonpumhnak le special meeting tiin phun hnih a um than i, mah belte hi voi zeizah kan tuah cang kaa chinchiah ti lo. Aralaimi November 20 khi kan tuah lai i, mah hi kanmah term ahcun a donghnak si ko lai dah ka ti. A ruang cu kamah Hluttaw term hi January thla dih in cun a dong ve lai. Mah tonpumhnak ahhin kumtin budget zohfelnak kan ngei lai tiah ka zumh.

TCP: Nanmah Hluttaw term chung ahhin upadi pa zeizah dah nan ser khawh, zeizah set dah hman khawh ding in a nung cang?

PRB: Aaa.. mahti, vun zoh than ta lo cun fiangte in ka chim kho lai lo e. 25 hrawng si rua tiah ka ruah nain ka fiang deuh lo. Mah kan sermi chung ahhin ni-upadi (by-law) a chuak dih lo, nain zei upadi set khi dah by-law ser chih lomi ti belte, diary zoh lo cun ka van thei kho lo. (upadi cu 20 an ser cang. Hi chung ah ni-upadi (by-law) ser chih khawhmi hi 16 a si.).

TCP: Upadi pakhat nan ser tikah by-law ser khi a ho rian dah si, by-law loin upadi hi hman awk a tlak maw?

PRB: Upadi (law) hi Hluttaw nih a ser i, by-law hi cu a cozah i ministry lei nih an tial. Hluttaw nih remh ding a um a ti lo ahcun mahning khan by-law cu a fek beh. By-law a um lo ahcun law (upadi) zong kha hman awk a tlak rih lo.

TCP: Zeiruang ah dah tukum hi MP naa cuh ti lo?

PRB: Ka dam pah lo ruang ah si ko, zeidang a ruang um lem lo.

TCP: Kum 5 chung na rian ah ka hlawhtlinnak tiah naa ruahmi le naa lungsimi zeidah an si?

PRB: Kannih 2010 lio ahcun Chin party nih a dihlak kan tei hmanh ah cozah ser kho ding kan si lo, asinain kan duhnak kan langhter khawh timi le mipi nih ralkap sermi USDP cozah hi kan duh lo timi langhter nakding caah le Chin miphun hi miphun party kan dir ve ko timi le miphun caah miphun party nih tlaangtlak kan duh ve ko timi kan langther khawhmi hi a si ko. Kan riantuannak hi zei pipa a um lo nain Chin ramkulh ah a hmasa bik Hluttaw ah kan luh khawh caah kaa uang, Chin ramkulh ah a um hmasami ramkulh cozah a si caah kaa lawm, Cun Hakha le Thantlang caah District kan ngeih khawhmi ruang ah kaa lawm fawn. Cun kan tlamtlinlo bupi le chim awk, soi awk tampi um ko bu zong ah atu kanmah term pakhatte ahhin Chinram ah mawtaw lam tampi le hlei tampi kan tuah khawh i, ahoho nih a tuah zong ah mah vialte hi kaa lawmhmi a si.

TCP: Zeitluk tiang dah an thimtu na mipi (mee-san-dah-sin) na tlawn khawh hna?

PRB: Keimah a ka thimtu mipi ka mee-san-dah nee-mee (2) hi a khua in khua 50 hrawng um. Kum fatinte cu ka tlawn ko hna nain kum khat ah khin khua 10, khua 20, a hmaikum ah mah zat thiam tbk in ka tlawn khawh hna. Pheh lote chim ahcun, ka tlawn khawh lomi khua hi khua 4 a taang rih.

TCP: Mah va tlawnnak ding ah zeidah na harsatnak a si, a taangmi khua 4 cu tah tlawn na tim ti hna maw?

PRB: Harsatnak tampi a um, khualtlawnnak caanrem um caan ah Hluttaw tonpumhnak he aa tong tbk a si i a har ngai ko. A taagmi khua 4 zong cu ka peng ka tlaang an si caah caan tha um ahcun zei tik paoh ah ka tlawng ko hna lai.

TCP: Atu MP na tuan chung ahhin atulio Chin ramkulh cozah lutlai pawl khi tangka lei ah an dikfel tiah na hmu maw?

PRB: Fiangte cun a kan chim bel lo. Ziknawhnak a um ahcun rak kan chim u kan ti hna nain a kan chim ngam lo. Ziknawh a tuahtu zong, ziknawh a latu zong misual an si, ti si. A lenglei kan theihning ah rian pakhat luh tik ah tangka mahzat pek hau ti zong kan theih nain aho hmanh nih fiangte in theih le chimngam a um lo. Fiangte cun kan va thei lo nain a lenglei ka theihnig le ka hmuhning ahcun a thurhnawm ngaimi in ka hmuh ko.

TCP: Atu na dirhmun ahhin MP rian a peh kho ding hei si law, Chinram caah upadi serchap a herh ko tiah na ruahmi a um maw?

PRB: Chin Act Upadi te kha zapi nih zulh khawh ding in nunter kho usihlaw timi hi ka siaherhmi a si. Ramkulh Hluttaw nih budget a kan tuah piak lo cuh. Mah tuahnak ah minung pali-nga menmen in a tlamtling ding a si fawn lo. Salai Isaac Khen nih NGO lei in budget kong ah kan in tanpi hna lai a ti i, mahte hna zong hi tutan ah ka tuah khawh lo hmanh ah mi theihternak le a hram tal van bunh ka duh ngai. Zei ruang ah tiahcun keimah hi MP Pu Nah Thang a thih hnu in Chin Act Committee haotu ah an ka thim.

TCP: Chin Act Committee cu zeitin dah nan rak serning a si?

PRB: Chin Act upadi caah Chin ramkulh MP hna hruainak in committee kan dirh. Pu Nah Thang nih haotu a rak tuan, amah a thih hnu ah keimah nih ka tlaih. Chin nunphung he aa pehtlai in kan rak hmanmi phunglam nupi thitnak, roconak kong tbk vialte aa tel. Mah Committee ahhin ka palh lo ahcun minung 34 kan i tel. Chin Ramkulh Hluttaw tang ah Chin Affairs committee a um bantuk in Chin Act committee um seh tiah kan rak sermi a si.

TCP: Ramkulh minister vialte khi Hluttaw ah an thut ve tikah Ramkulh cozah nih an in khuhchilh tuk hna lo maw? Pyidaungsu bantuk khin cozah le Hluttaw khi a dang deuh in nan um awk a si lo maw?

PRB: Ramkulh hi cu Parliamentary system ti a si i, a phung a si ko. Pyidaungsu khi cu an thim dan khi, Parliamentary a cheu, Presidential a cheu ti a si i, aa cawh. Laitlang tu ahcun Paliamentary a si i, ka duh ngai ko. Kanmah tu nih Chief Minister kan i thim khawh lo tu hi a poimi si. Chin party nih thutnak tam bik ngah sih, cozah dirh kho usihlaw mi tam deuh aa telmi nih cun khuhchilh phung a si ko.

TCP: Chin ramkulh Hluttaw ahhin ralkap MP 6 an um i, zeidah an chim tawn ve. Zeidah an thathnemnak?

PRB: Anmah USDP caah cun an thahnem tuk hen ta. Kan peng kan tlaang kong tu cu an theihmi um lo caah zei hmanh an chim bel lo. Asinain upadi kong ka ceih tik ah khin an theihmi um ahcun an rak chim ve tawn. Mah lo cu, a dang an tuahmi um tuk lo. Thimfung thlak a herh tik ah USDP lei ah an hei thlak tawn i mah cu si ko.

TCP: Nangmah pumpak na ruahning ah zei khi dah MP pakhat tahfung a si?

PRB: Miphun le ram dawt timi cu mizapi nih an dawt ciomi a si ko caah mah hi cu chim hau ti lomi a si. Pakhatnak ah MP timi cu ramkhel rian a si caah MP tuan aa timmi nih cun ramkhel (politics) a theih bak a hau. Politics theih loin lam kong, siizung kong ka chim lai ti menmen in a ngah lo. Ramkhel kalphung, Federal phunglam (Political strategy, federal principle) tbk zong theih a hau. Kan ram tuanbia zong theih a hau. Pahnihnak ah MP nih cun phung le lam, upadi zong theih a hau tiah ka ruah.

TCP: MP thar pawl sin ah biacah chimnak caantha ngei kho law zeidah na chim hnga?

PRB: MP thar pawl chung ah khin minister tuan lai ding le a tuanlo ding tiin an um lai i, pakhatnak ah cah ka duhmi hna cu, ka tuanka in a dongh tiang ah dinfelnak bak in ka tuan lai timi hi mipi hmai ah chim ngam hna sehlaw, ziknawh le dinfellonak a um ahcun tazauai hau loin lamton ah nan ka ti khawh, ti ngam hna seh. Fel taktak in ka tuan lai, Pathian mithmai zoh in a tuanmi ka si lai tiin, mi hmai ah bia aa kam ngammi le a riantuannak cung ah ka kut a thiang bak hih tiah khoika zawn paoh ah a chim ngammi si hna sehlaw, dinfelnak in kal a duhmi si hna seh ti ka duh bikmi si.

TCP: Atu bantuk in tonnak caantha na kan pek caah kan i lawm. Atu kan hal lomi chung ah zei tal chap ding siaherhmi na ngei maw?

PRB: Na ka halmi tling ngai ko rua ka ti. Ka ngei lem lo. Kaa lawm tuk ve.

The Chinland Post caah interview rak tuahmi a si.