Dr. Hmuh Thang He Biaruahnak

Photo: Chinland Post

Ka pa atu bantuk in The Chinland Post he biaruahti ding ah na caan na kan pek khawh caah kan i lawm. Cun tutan thimnak ah teinak tling na hmuh caah The Chinland Post nih kan in lawmhpi tiah vun chim kan duh. Biahalnak lei ah kan kal colh ko lai.

TCP: 2010 lio ah khan voi khat na rak sung cang i, tutan naa cuh ah khan zeitluk in dah zumhnak na ngeih?

DHT: Zakhat ah zakhat in cun zumhnak ka ngei lo nain za ah 70 hrawng hi cu teinak ka hmu lai tiah ka rak zum pah ko. A ruang cu hi kum 5 chung ahhin mizapi nih an ka dawtnak an langhter ngai ti ka hmuh caah si.

TCP: Midang aa zuammi an um len ko lio ah nangmah theng an in thimmi hi zei ruang ah dah si hnga tiah na ruah?

DHT: Mah hi cu, thimfung thlatu mizapi nih hiti an hei tuak tik ah ‘amah nih kan ram caah rian a tuan khawh bik lai’ tiah an ruah caah a si lai tiah ka ruah.

TCP: Phunghram thlennak le ram thlennak ah ramkomh huap in rian a tuan kho ding pasaltha ah mi tampi nih an in hmuh ko nain zei ruang ah dah Ramkulh Hluttaw na thim?

DHT: Kan Chinram kan rak dawt tuk ve ruang ah kaltak bak lo in kan rak i benh ve. Chinram hmun kip kan phan dih ve. Kan ram chiatnak le thatnak ka theih dih. Mah bu ah zei si hmanh ah tiah Chinram ah kaa benh. Rangoon zong ah ka um duh ve lo. Mi zapi nih hin zei khan dah a kan duh piak timi cu ka thei lo nain keimah ka duhmi ka thinlung te cun Chinram ca bak ah tuan ka duh caah Ramkulh hluttaw ka thimnak a si.

TCP: Mipi nih thimmi MP na hun si cang lai tik ah zei hi dah Chin mipi caah kan tuah hmasa bik awk a si tiah na ruah?

DHT: Chinram hi kan siifah biknak a ruang cu lam le suul ruang ah a si. Cucaah lam le suul hi biatakte in papek hi kei cu ka uar phun a si. Atu lio kan party [USDP] cozah hrimhrim zong nih hin Chinram lam le suul hi pakpeknak an ngei tuk. Cucun minung zatlang kan nuncan a lam kip in thanchonak le zungzal daihnak kan ser lai timi hi cu ka pom bakmi a si fawn, hruaitu a simi zong nih kan i tlaih cio ding si tiah ka ruah.

TCP: Atu Chin ramkulh hluttaw nih hin upadi 20 kan ser cang tiah an ti. Na hei theih ko hna lai i, mah leng ah khin Chinram le Chin miphun caah a herh bak ko tiah na ruahmi upadi ser hmasa bik ding tiah na ruahciami a um maw?

DHT: Laimi a kan hrawktu bik hi zuu a si. Mah caah zuu upadi ser hmasat hi ka duh ngai. Mah kong hi ka chuahpi hmasa hnga. Nain Hluttaw nih an cohlan le cohlan lo tu cu kan hei hngal cia lo. A dinning, a zuarning, cun din hnu i palhsual tik ah a dantat ningcang, a zuartu pawl zulhphung, a cawtu pawl zulhphung, a dingtu pawl zulhphung tbk. kong te hna pawl kha thate in kan hei tuaktan dih hnga. Um bak hlah seh tiah kham khi cu a si kho hnga lo.

TCP: Ramkulh le ramthen kip ah Chief Minister (CM) i thimning phunghram 

Pohmah 261 khi remh herh tiah na ruat maw?

DHT: Mah zawn ahhin kanmah kan party hrimhrim zong nih President nih thim si ti hlah seh ti hi keimah nih nikum 2014 ah khan kan party meeting ah biatung ka rak chuah i, kan pom cangmi si.

TCP: USDP cu ralkap party a si an timi khi cohlan awk a tha lai maw?

DHT: USDP hi ralkap party a si an ti ahcun NLD zong cu ralkap party si ve ko lai. Ziah tiah cun NLD an rak ser lio hrimhrim te ahhin mi tam-u cu ralkap hlun an si ve ko. NLD tiah phu thum komh in an rak dirh lio ahhin an Chairman cu ralkap hlun Bochoh Aung Kyi, Vice Chairman ah ralkap bawi hlun thiamthiam Pu Tin Oo a si, Aung San Suu Kyi kha General Secretary a si i, rian biapi chung ah amah lawnglawng hi ralkap hlun a si lomi a si. Cu bantuk in atu kanmah zong hi kan party a kan hruaitu pawl khi ralkap hlun lawngte an si ve. Asinain NLD kha ralkap hlun nih an dirhmi a si ruang ah a hman maw tiahcun a hman ko. Zei ruang ah, ralkap an rak si nain pension an lak hnu ah an dirhmi a si. Cu bantuk in kanmah party zong hi ralkap hlun nih sermi party a si hmanh ah pension an lak hnu in dirhmi a si. Mah caahcun NLD le kanmah party cu an i tluk ko. USDP kha ralkap party an ti ahcun NLD zong ralkap party ti khawh an si ve ko.

TCP: A si ahcun nan party chungtel cheukhat lila nih an chim tawnmi “kannih [USDP] cu thimnak ah MP thutnak 26% kan hmuh ahcun a za ko” a timi hna an um i, mah khi ralkap he tangti nan sinak a langhtertu a si lo maw?

DHT: Mah bantuk a chimmi cu an ve men ko lai. Nain an chim a si ahcun an palh bakmi si, mah kha. Kannih party nih cun thutnak 26% hmuh ding lawng kha kan i tinhmi si lo. 51% hmuh ding hi kan i timh zungzalmi a si ko.

TCP: Atu cozah thar a tlai dingmi NLD nih 2008 phunghram remhnak hi an i hmuitinh ngan bik pakhat ah aa tel, a ralaimi kum 5 chung ahhin an rem kho lai tiah na zum maw?

DHT: Mah hi a har ngai te. A ruang cu, ralkap cu 25% kha pekcia an si. Mah an peknak hna hi kan ram ah Democracy tluangte in kal seh ti hi anmah ralkap nih an i chim vemi si. Ralkap khi an thinlung an lak khawh hna lo ahcun kanmah party si seh, ramkhel party dang vialte nih bawm hmanh hna usihlaw ralkap nih an duh lo cun remh khawh a si hlei lai lo.

TCP: Thura Shwe Mann khi NLD le Daw Suu he naihniam tuk in a um ruang ah an thlak tiah mi tampi nih an chim. Phunghram remh tik ah Pu Shwe Mann a dirkamhtu ralkap cheukhat lungthlen khawh nakhnga NLD nih Pu Shwe Mann khi an komh hramhram a timi an um i, a si khomi a si maw?

DHT: Mah ti khan cu puh awk a tha thlu lem lai lo. A ruang cu Pu Shwe Mann khi kan party ah a thutnak a niam deuh sawhsawh lawng a si, kan party chungtel a si thiamthiam rih. Atu zong cu kanmah party in aa cuh ko cu mu. Pumpak in cun Daw Suu he zong an i hawikom ko lai. Shwe Mann cu Hluttaw chairman a si tik ah a ti lengmangmi cu “Party hruhtanh (party suai), miphun hruhtanh le biaknak hruhthanh kha ngei bak hlah u” ti hi a chim i, a kalpimi a si. Cucaah NLD nih Hluttaw chung ah a thami an chuahpi a si ahcun kan party zong nih kan cohlan lai. Kan party nih thiltha a kalpi a si ahcun NLD zong nih a cohlan ve lai. Mah khi Pu Shwe Mann nih a kalpimi a si.

TCP: Mahti Pu Shwe Mann an tuaitam ruang ah khan nan party muihmai a chiatter ngai, mah hi tutan thimnak ah fak ngai in nan sunghnak hrihhram ah telh awk a tha hnga maw, a dang teh zeidah nan sunghnak bik a ruang an si tiah na ruah?

DHT: Kan party nih Thura Shwe Mann mahti an tuah ruang ah kan party sunghnak a si timi hi a ruang ah aa tel kho men ko. Asinain a biapi bik in kan party kan sunghnak cu mipi nih Aung San Suu Kyi an rak uar tuk ruang ah a si ko. Aung San Suu Kyi a thazaang bak khan teinak an co hi a si ko. Minung chim lo mithi hmanh nih cun pei a kan tei cu, si lo maw. Cun ralkap uknak kum 22 bak a simi kha mipi nih an neng cang.

TCP: Chinram ah teinak a cotu NLD nih “atu lio USDP Chinram cozah cu cunglei nawlngeihnak lawngte in mipi an hruai hna, kannih cozah tu ahcun cunglei nawlngeihnak loin zalongte in kan hruai hna lai” an ti. Cung lei nawlngeihnak in tlaihmi party ciocio nan si ko i, an zalong kho hlei lai tiah na ruat maw?

DHT: Khikhi cu anmah ruahnak si ve ko i mu. A taktak ti ahcun ram pakhat timi cu Phunghram le upadi tang ah a ummi kan si i, cu phunghram ning cun ram hruai phung a si ko. Phunghram leng in kan luat hlei lai ti awk cu a tha lai lo. Atutan ahhin kan sungh caah si, sung hlah usihlaw ramkulh cozah hi cunglei nawlngeihnak in tam ngai a luat ve ko lai. Atu NLD nih an timi zong cu an luat ve te men ko lai, kan hei theih piak hna lo.

TCP: Tutan thimnak ah Ramkomh thutnak 42 lawng teinak nan hmuh. Thlennak lam kan zawh ko nan ti ve fawn tikah, hi minung 42 lawng nih hin zeitindah thlennak lam ah kaar nan hlan ve ning a si lai?

DHT: Mah hi cu, atu Hluttaw chairman Thura Shwe Mann a hruaining bantuk in an hruai ve le hruai ve lo a si ko lai. Thura Shwe Mann nih aa tlaihmi, ‘Hluttaw chung ah party hruhtanh, miphun hruhtanh, biaknak hruhtanh ngeih lo ding’ a timi bantuk phun khan Hluttaw thar lutlai nih an pom thiam ve a si ahcun kanmah party nih ram caah an chuahpimi biatung vialte zong kha hman tlak a si lai i, thlennak ahcun aa tel ve ko hnga.

TCP: Ralkap nih khin Hluttaw chung in kan chuak te ko lai, an ti nain zeitik set ah chuah te ding an chim lo. Mizapi le ramkhel party dang nih cun Hluttaw chung in ralkap chuah ding cu an duh dih. Nangmah na ruahnak siloah nan party dirhmun ah ralkap hi zeitin dah an chuah awk a si?

DHT: Kan ram ah daihnak a um lo ahcun Democracy a tlamtling kho lai lo. Daihnak a um lo ahcun hunchonak a tlamtling kho lai lo. Mah hi kan party nih a kalpimi a si. Mah caah Pu Thein Sein nih president a hun tlaih cangkate in ‘zungzal daihnak kan ser lai’ timi kha a kalpi. Tlangcung hriamtlai pawl kha daihnak ser ding ah a sawm hna. Keimah ka hmuhning ahcun kan ram ah hriamtlai he daihnak a um lawnglawng ah ralkap an chuak lai. Party thazaang in ralkap kan chuahter hna lai timi cu an ti khawh dingmi ah kei cu ka zum bak lo. Hluttaw ah ralkap telnak kong hi 2008 Phunghram sernak kong kan rak ceih lio ah tlangcungmi nih biatakte in kan rak doh ko nain kan doh khawh ti hna lo caah keimah hrim zong nih ti hin ka rak ti hna, “khah si ahcun a term khatnak ahcun i tel ko ne uh. Asinain a term hnihnak ahcun 50% ralkap hi nan thumh lai. Cun a term thumnak ahcun i tel ti hlah u” tiah ka rak chim. Mah cu ka chimmi cu atu Kawl ramkhel upa pawl zong nih “na chimmi hi a hmaan” tiah an rak ka ti.

TCP: Politics ah si seh, zeidang thil vialte ahhin uartu an rak um bantuk in uar lotu an rak um tawn ve. Atu lio ah nangmah an uar lotu zong an um ve theu lai, mah pawl nih khin zei ruang ah dah an ka uar lo tiah na ruah?

DHT: A ka uar lotu ti hi cu ka tuak tikah mi tam deuh hi cu party he aa pehtlai ko. Party ciocio hmanh ahhin Chin party deuh nih khin anmah chimning te chim ahcun “Kawl party (NLD le USDP) sin i vai komh kha a hman lo tiah a ruatmi an um. Cu bantuk a ruatmi nih cun an kan uar lo ti hi a fiang ko.

TCP: Careltu sin ah biacah na duhmi?

DHT: Chinmi hi ruahdamh in biachim kan hman lo ding ka duh. Kan ram caah mahti hin thuto usihlaw a tha lai timi ruahnak tu chuah loin pakhat le pakhat i soi hi kan thinh awk a si. Zeica ti si ahcun soi ti tham ahcun hodah soi lo ding a um lai, Jesuh hmanh soi ding um lai si. Internet si zong ah, khozei paoh si ah kan ram hi mahti deuh in kal sehlaw tha lo maw ti tu in ruahnak tu rak chuah hna sihlaw ka duhmi a si.